Tử uyển, công dụng cây tử uyển, địa chỉ bán tử uyển

Tử uyển hiện nay chúng ta thường nhập từ nước ngoài, cây thuốc thường dùng rễ để chữa bệnh ho, phế quản ... thường dùng dưới dạng thuốc sắc

Tử uyển (Radix Asteris Tatarici) Tử Uyển còn gọi là Thanh uyển, Dã ngưu bàng

Tử uyển làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Bản kinh là thân rễ và rễ phơi hay sấy khô của cây Tử uyển, tên thực vật là Aster tataricus L.f. thuộc họ Hoa Cúc Asteraceae (Compositae).

Cây tử uyển mọc nhiều ở các tỉnh Hà bắc, An huy, Đông bắc, Hoa bắc, Tây bắc Trung quốc. Cây Tử uyển Việt nam là loại được xác dịnh tên thực vật học là Aster trinervus Roxb (theo Petelot) thấy mọc ở miền Bắc Việt nam như vùng Cao bằng, Lạng sơn nhưng chưa hoặc ít được khai thác, ta còn phải nhập của Trung quốc.

Chế biến: Vào 2 mùa Xuân Thu đào về, bỏ đoạn thân rễ (thường gọi là rễ mẹ) có đốt và bùn cát, phơi khô. Các miếng Tử uyển cho mật và ít nước trộn đều cho lửa nhỏ sao cho đến khi không dính tay là được.

Tính vị qui kinh:

Tử Uyển vị đắng ngọt hơi ôn, qui kinh phế.

Theo các sách thuốc cổ:

• Sách Danh y biệt lục: cay không độc.
• Sách Dược tính bản thảo: vị đắng bình.
• Sách Bản kinh: vị đắng ôn.
• Sách Lôi công bào chế dược tính giải: nhập 2 kinh tâm phế.
• Sách Bản thảo kinh sơ: nhập thủ thái âm, kiêm thủ dương minh".

Thành phần chủ yếu:

Astersaponin, quercetin, epifriedelinol, friedelin, shionone, anethole, lachnophyllol, lachnophyllol acetate, aleic acid, aromatic acid.

Tác dụng dược lý:

A.Theo Y học cổ truyền:

Tử uyển có tác dụng hóa đàm khí chỉ khái. Chủ trị các chứng ho do phong hàn, do phế nhiệt, ho do phế hư lao.

Trích đoạn Y văn cổ:

• Sách Danh y biệt lục: " trị ho ra máu mủ, trị suyễn".
• Sách bản thảo chính nghĩa: " Tử uyển nhu nhuận có thừa, tuy đắng cay mà ấm, không táo liệt, chuyên khai tiết phế uất, định suyễn giáng nghịch, tuyên thông thất trệ".
• Sách Bản kinh: " chủ khái nghịch thượng khí, hung trung hàn nhiệt kết khí, khử trùng độc, nuy quyết, an ngũ tạng".

B.Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại: tử uyển

1. Nước sắc Tử uyển cho mèo uống không làm giảm ho nhưng chiết xuất chất ceton Tử uyển trên thực nghiệm có tác dụng giảm ho.
2. Có tác dụng ức chế các loại trực khuẩn đại tràng, lî Shigella sonnei, trực khuẩn thương hàn, trực khuẩn mủ xanh, Pseudomonas aeruginosa, phẩy khuẩn thổ tả.
3. Thuốc có Sponin cho thỏ uống làm tăng chất tiết khí quản vì thế có tác dụng hóa đàm".
4. Saponin Tử uyển có tác dụng tán huyết mạnh, không nên chích tĩnh mạch.
5. Trong thuốc có chiết xuất được thành phần có tác dụng kháng tế bào ung thư
   

Ứng dụng lâm sàng tử uyển

Trị lao phổi do phế âm hư, ho đàm có máu:

• Tử uyển thang ( y phương tập giải): Tử uyển, Tri mẫu, A giao (hòa uống), Đảng sâm, Phục linh đều 10g, Xuyên bối mẫu (tán bột hòa uống), Cát cánh đều 6g, Trần bì 5g, Cam thảo 3g sắc uống.

Trị ho do cảm mạo, viêm đường hô hấp trên:

• Chỉ thấu tán ( Y học tâm ngộ): Tử uyển, Bách bộ, Bạch tiền đều 10g, Cát cánh, Kinh giới đều 6g, Trần bì 5g, Cam thảo 3g sắc uống.

Lao khái cao tư phương (Hải thượng y tông tâm lĩnh):

• Thục địa 400g, Ý dĩ 240g, Ngưu tất 120g, Địa cốt bì 80g, Khoản đông hoa 80g, Sinh địa 200g, Đan sâm 120g, Mạch môn 160g, Tử uyển 80g, Thán khương 24g, Mật ong 240g (nấu riêng). Các vị thuốc sắc 2 nước lọc bỏ bã cô thành cao cho thêm bột mịn Phục linh 80g, bột Xuyên Bối mẫu 80g trộn với cao luyện với mật ong thành cao. Mỗi lần uống 1 muỗng đến 2 muỗng canh (10 - 20ml).

Chữa ho lâu ngày, viêm phế quản mạn tính:

Tử uyển 10g, khoản đông hoa 10g, thổ bối mẫu 10g, hạnh nhân 10g, cát cánh 10g, cam thảo 3g, sắc uống ngày 1 thang.

Chữa ho, hen có đờm khò khè:

Tử uyển 12g, bách bộ 12g, cát cánh 8g, mạch môn 8g, kinh giới 8g, trần bì 6g, cam thảo dây 6g. Tất cả thái nhỏ, phơi khô, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày.

Chữa ho gà ở giai đoạn hồi phục:

Tử uyển 8g, bách bộ 8g, rễ qua lâu 16g, sa sâm 12g, mạch môn 12g, sắc uống trong ngày.

Chữa hen phế quản:

Tử uyển 12g, tế tân 12g, khoản đông hoa 12g, đại táo 12g, ma hoang 10g, ngũ vị tử 10g, bán hạ chế 8g, xạ can 6g, gừng sống 4g, sắc uống trong ngày.

Chữa lao phổi:

Tử uyển 12g, bạch truật 12g, đảng sâm 12g, cỏ nhọ nồi 12g, thổ phục linh 8g, bách hợp 8g, cam thảo 6g, ngũ vị tử 6g, thổ bối mẫu 6g, sắc uống ngày 1 thang.

Chữa suy nhược cơ thể do phế hư:

Tử uyển 12g, ngũ vị tử, tang bạch bì hay rễ cây dâu tằm, thục địa, đản sâm, hoàng kỳ mỗi vị 10g, sắc uống trong ngày.

Liều lượng thường dùng và chú ý:

• Liều : 5 - 10g.
• Mật chích Tử uyển có tác dụng nhuận táo ích phế tốt, dùng trị ho lâu ngày do phế hư.

Địa chỉ bán tử uyển, nơi bán tử uyển chữa bệnh

Tử uyển được thu hoạch phơi khô được đóng gói 1kg để bảo quản sử dụng, vị thuốc được kết hợp với nhiều vị thuốc khác để nâng cao hiệu quả.