Mô tả dược liệu

Phi tử là dùng quả cây Phi tử còn gọi Chua ngút. Nên chọn quả chắc to, nhân vàng, không lép thối nhân vụn nát, nhiều dầu là tốt. Ngày dùng 6 - 12g. Dây chua ngút có hai cây khác nhau. Cây có tên khoa học là Embelica ribes Burn (họ Boraginaceae) (loại dây bò) thường dùng cây mang tên khoa học Cordia bantamesi Blum (loại cây nhỏ).

Xuất xứ

Cây mọc hoang ở một số nơi trong nước, và các nước khác trong khu vực.

Thành phần hóa học

Chủ yếu có chứa các chất  hợp chất anthraquinon, tinh dầu, dầu béo và 2-3% embelin (embelic acid) vv.

Bài thuốc trị bệnh có Phi Tử

- Trị trẻ em đau bụng do giun, hay ho, bụng lớn: Phi tử 12g, Hạc sắt 12g, sao thơm tán bột uống mỗi lần 10g với nước ấm. (Kinh Nghiệm Dân Gian).

- Trị ký giun sán sinh trùng đường ruột: Quán chúng 12g, Phỉ tử 14g, Tân lang 12g. Sắc uống. (Kinh Nghiệm Dân Gian).

- Chữa trẻ em bụng đau đầy, cam tích: Phi tử 4g, Hậu phác 0,4g, Sử quân tử nhân 40g, Trần bì 4g, Xuyên khung 0,4g. Tán bột, làm hoàn. Uống với nước gạo lâu năm. (Sử Quân Tử Hoàn gia Vị).

- Trị giun móc: Phỉ tử, Quán chúng, Binh lang (hạt cau).

- Trị sán dây: Phỉ tử, Nam qua tử, Binh lang.

- Trị giun tròn: Phỉ tử, Sử quân tử, Khổ luyện bì, Ô mai.

Tham khảo

- Lá non của Chua ngút thường được dùng nấu Canh chua và cũng dùng trị rắn cắn (nhai lá tươi nuốt nước lấy bã đắp). Quả có Vị chua ăn được, có tác dụng giải khát, cũng thường được dùng trị giun, nhất là giun đũa, giun kim. Thân cây dùng trị ban trái, bạch đới. Người ta cho người bệnh uống 5g (trẻ em 2-2,5g) bột quả trộn với đường hay mật vào buổi sáng sớm (sau khi đã nhịn ăn tối hôm trước). Ở Ấn Độ người ta dùng làm thuốc trị giun, dưới dạng bột uống với sữa, sau đó uống thuốc tẩy. Nước sắc quả khô làm thuốc hạ sốt và trị bệnh về ngực và da. Quả khô Chua ngút cũng là thành phần của những chế phẩm chữa bệnh nấm da loang vòng và các bệnh da khác; Cũng được dùng trị vết đốt của bọ cạp và rắn cắn. Nước hãm rễ dùng trị ho và ỉa chảy.

- Theo kinh nghiệm Việt Nam: Hạt cây chua ngút giã dập, bỏ vỏ lấy nhân để dùng:

- Thuốc có thể dùng ở dạng nước sắc, nhưng hiệu quả nhất khi dùng ở dạng viên hoàn với mật ong và uống trực tiếp.

Kiêng kỵ

Tỳ, Vị hư, tiêu chảy không nên dùng.